JAK TO BYŁO Z TYM CHRZTEM POLSKI- materiał do przemyśleń:)

     Dzisiejszy wpis dedykuję jednemu ze swoich uczniów Frankowi, który strasznie się na mnie obraził, gdy zakwestionowałem datę 966 r. Franku historia nie jest czymś co musimy przyjmować "na wiarę". Historycy są jak detektywi szukają prawdy i argumentów, i nie ulegają presji innych:):) Poszukuj prawdy i póki nie znajdziesz konkretnych dowodów wszystko podważaj i szukaj dalej:):). Tylko tak odnajdziesz prawdę:):), w którą może uwierzysz. Powodzenie:):).                                              

  TAJEMNICE CHRZTU POLSKI  

„Chrzest Polski” to nie taka prosta i czarno-biała sprawa, jak uczą w podręcznikach.

 Co się naprawdę stało w 966 roku?

Mieszko I – władca Polan – przyjął chrzest, prawdopodobnie w Wielką Sobotę, 14 kwietnia 966 roku. Tyle mówi tradycja. Ale tu trzeba uważać: nie mamy kronik z tamtego momentu. Najstarsze wzmianki pojawiają się dopiero później (Gall Anonim, Thietmar, Kadłubek), więc szczegółów nie znamy. Nawet miejsce chrztu jest niepewne: Gniezno, Ostrów Lednicki, Poznań – to tylko hipotezy. 

Dlaczego Mieszko to zrobił?

Tu zaczyna się prawdziwa polityka. 

Sojusze: Mieszko żenił się z Dobrawą, księżniczką czeską. A Czechy były już chrześcijańskie i szukały w nim sprzymierzeńca. 

Uniknięcie germanizacji: Niemcy (Święte Cesarstwo Rzymskie) chętnie „nawracały” mieczem. Lepiej było przyjąć chrzest samodzielnie i z własnej inicjatywy, niż dać się schrystianizować siłą. 

Wzmocnienie władzy: religia chrześcijańska legitymizowała władzę księcia. Władca stawał się „pomazańcem Boga”, a nie tylko lokalnym hersztem. 

Skutki chrztu:Integracja z Europą: Polska weszła do grona krajów chrześcijańskich. To dawało dyplomatyczne korzyści. 

Rozwój kultury i organizacji państwa: powstawały szkoły, kancelarie, prawo kościelne wspierało administrację. 

Zmiana obyczajów: zakaz poligamii, wprowadzenie chrześcijańskich świąt, inne podejście do pogrzebów, sakramentów, roli kobiet. 

Ale też brutalność: chrystianizacja oznaczała niszczenie dawnych wierzeń, prześladowania „pogan”, palenie świątyń, wykorzenianie lokalnych tradycji. To był proces bolesny i krwawy, a nie idylliczna ceremonia. 

Mit a rzeczywistość:

W szkole pokazuje się to jako moment „narodzin Polski”. Ale w praktyce Polska istniała wcześniej – jako organizm plemienny i państwowy. Chrzest nie stworzył państwa, tylko wciągnął je w orbitę cywilizacji zachodniej.

Mit chrztu stał się fundamentem polskiej tożsamości, a Kościół później mocno to podkreślał. Dla Mieszka to był głównie zimny, pragmatyczny ruch polityczny. 

Emocjonalnie:

Jeśli spojrzeć młodzieżowym okiem – to nie był żaden „duchowy przełom narodu”, tylko bardziej upgrade systemu. Jakby Mieszko wgrał „patcha” do państwa: nową wersję prawa, dyplomacji, religii. Oczywiście, kosztowną – bo stary system (słowiańska wiara, obyczaje) został w dużej mierze zniszczony. 

Cała prawda o chrzcie Polski, bez pudrowania, z polityką, kulturą, plus tym, co w podręcznikach jest przemilczane.

 Kontekst – kim był Mieszko i w czym siedział? Mieszko I, władca Polan, kontrolował Wielkopolskę i powoli podporządkowywał sobie inne plemiona (Wiślan, Mazowszan, Pomorzan). Wtedy każdy taki „książę” był lokalnym bossem, a państwo nie miało granic z mapy, tylko bardziej strefy wpływów.

Problem? Z zachodu cisnęło Święte Cesarstwo Rzymskie (Niemcy). Oni już wtedy lubili chodzić z hasłem: „na Wręczyźnie są poganie, idziemy ich schrystianizować… i podbić”. 

Decyzja o chrzcie – po co Mieszkowi ta cała akcja? Nie chodziło o duchowość, tylko o pragmatykę: 

Uniknięcie germanizacji: Jak sam przyjmiesz chrzest, to nie dasz pretekstu sąsiadom, żeby zrobili to siłą. 

Sojusz z Czechami: Ślub z Dobrawą - układ militarny i polityczny. A Czesi już byli chrześcijańscy, więc wypadało. 

Wzmocnienie władzy: Kościół uczył, że władca rządzi „z Bożej łaski”. To podnosiło autorytet księcia. 

Wejście do „klubu europejskiego”: chrześcijaństwo było wtedy przepustką do dyplomacji, handlu, prestiżu. To nie była decyzja religijna w stylu: „o, uwierzyłem w Jezusa”, tylko raczej zimny biznesplan. 

Sam chrzest – co wiemy? Data: prawdopodobnie 966 r., Wielka Sobota (14 kwietnia). Miejsce: do dziś zagadka – może Gniezno, może Poznań, może Ostrów Lednicki. Źródła: pierwsze wzmianki dopiero kilkadziesiąt lat później. Gall Anonim i Thietmar nie podają szczegółów.

Czyli historia z 966 to trochę jak trailer filmu, którego połowę scen zgubiono. 

Skutki polityczne Polska weszła na mapę chrześcijańskiej Europy. Od teraz liczyła się jako podmiot, a nie „kraj dzikich pogan”. Mieszko miał lepsze karty w relacjach z cesarstwem i papiestwem. Ugruntowanie państwa – struktury kościelne stały się fundamentem administracji (biskupstwa, parafie, klasztory - sieć kontroli). To też był początek silnego związku państwa i Kościoła – czasem korzystnego, czasem toksycznego. 

Ciemna strona chrystianizacji Tu zaczyna się to, co zwykle się omija: 

Walka z dawną religią Słowian: burzenie świętych gajów, niszczenie posągów bóstw (Perun, Świętowit, Weles). Prześladowania „pogan”: kary dla tych, którzy trzymali się dawnych zwyczajów. To była przemoc symboliczna i realna. Zmiana obyczajów: - zakaz poligamii (wcześniej wielu mężczyzn miało kilka żon), - obowiązek monogamii i ślubów w Kościele, - inne podejście do seksu i ciała (Kościół narzucił swoje tabu), - nowe święta (Boże Narodzenie zamiast Szczodrych Godów). 

Straty kulturowe: dawni Słowianie mieli bogatą mitologię, rytuały związane z przyrodą, kalendarz świąt – większość przepadła, bo chrześcijaństwo brutalnie je wyparło. Można to porównać do „formatu dysku” i wgrania nowego systemu operacyjnego – sporo starych danych poszło w kosmos. 

Plusy i minusy dla ludu

Plusy: Szanse na rozwój piśmiennictwa, szkolnictwa, lepszej administracji. Integracja z zachodnim handlem i kulturą. 

Minusy: Zmuszanie ludzi do porzucenia dawnych wierzeń. Nowe podatki i dziesięciny na Kościół. Często realne represje wobec opornych. 

Podsumowanie – na chłopski rozum Chrzest Polski to: - z jednej strony genialny ruch polityczny Mieszka, - z drugiej – brutalna kasata słowiańskiej kultury i wierzeń.

Mieszko zrobił upgrade systemu, ale cena to utrata części tożsamości. Jeśli patrzeć młodzieżowo:

To trochę jakbyś był adminem serwera i nagle zainstalował nowy system operacyjny, bo inaczej wjechaliby ci Niemcy i zrobili to po swojemu. System działał sprawniej, ale wiele starych folderów (kultura słowiańska) zostało bezpowrotnie skasowanych. 

Czy na pewno chrzest odbył się w 966 r i czy na pewno od Czechów?

 I tu jest właśnie haczyk, bo to, co w podręcznikach przedstawia się jako „pewnik”, w rzeczywistości jest hipotezą opartą na szczątkowych źródłach 

Data – czy naprawdę 966? Najczęściej podaje się 966 r. – i to stało się symbolem. Ale… żadne źródło współczesne Mieszkowi nie podaje dokładnej daty. Informacje mamy dopiero od kronikarzy z XI–XII wieku (Thietmar z Merseburga, Gall Anonim), czyli kilkadziesiąt lat po wydarzeniu. Oni potwierdzają fakt chrztu, ale nie podają roku. Datę 966 ustalono później, na podstawie analizy synchronizacji wydarzeń politycznych (ślub z Dobrawą ok. 965, wzmocnienie sojuszu czesko-polskiego, pierwsze biskupstwo w Poznaniu ok. 968). 

Czyli: 966 to rekonstrukcja historyków, a nie zapis w kronice z tamtego dnia. Mogło być 965, 967 albo nawet nieco później.Od kogo przyjęto chrzest?

Podręcznikowa wersja: od Czechów, razem z Dobrawą, księżniczką czeską. Faktycznie: Dobrawa była chrześcijanką i to małżeństwo miało ogromne znaczenie. Ale… istnieje poważny problem: - pierwsze struktury kościelne w Polsce (biskupstwo w Poznaniu, 968) były podległe bezpośrednio papiestwu i arcybiskupstwu w Magdeburgu, czyli niemieckiej strefie wpływów, nie czeskiej. - Mieszko mógł więc ochrzcić się za pośrednictwem duchowieństwa niemieckiego (z Cesarstwa), nie czeskiego. - Niektórzy badacze sugerują, że Dobrawa mogła być bardziej symbolicznym katalizatorem, a rzeczywisty ryt chrztu przeprowadzili misjonarze związani z Rzymem lub Niemcami.

 Czyli: Czechy były pretekstem i politycznym łącznikiem, ale formalnie chrzest mógł pochodzić z niemieckiej strefy kościelnej.Gdzie? Ostrów Lednicki (wyspa z pałacem i baptysterium) – mocny kandydat. Poznań (tam już parę lat później było biskupstwo). Gniezno – stolica plemienna Polan.

Ale pewności nie mamy. 

Podsumowanie: 

Data 966 - bardziej symbol ustalony przez historyków niż pewny fakt. 

Od Czechów? – niekoniecznie. Związek z Dobrawą był kluczowy, ale duchowni, którzy chrzcili Mieszka, mogli być niemieccy lub bezpośrednio wysłani przez Rzym. 

Miejsce? – wciąż zagadka. 

Trzy scenariusze (Czeski, Niemiecki, Rzymski) – jak mogło wyglądać to w praktyce, i jakie byłyby konsekwencje polityczne, gdyby chrzest rzeczywiście pochodził od jednej lub drugiej strony?

SCENARIUSZ 1: Chrzest od Czechów (wersja szkolna)

 Jak to miałoby wyglądać?

Mieszko żeni się z Dobrawą (965), przyjmuje od niej chrześcijańskich duchownych i w 966 zostaje ochrzczony przez Czechów. 

Za:            

- małżeństwo z Dobrawą było realnym impulsem,           

- Czechy były chrześcijańskie już od X w. (misje Cyryla i Metodego, potem Kościół     rzymski). 

Przeciw:

 - Czechy były w orbicie Rzymu, ale jednocześnie politycznie zależne od Cesarstwa.

- Gdyby chrzest był czeski, Polska powinna dostać duchowieństwo z Pragi, a tymczasem biskupstwo w Poznaniu (968) było niezależne i podległe bezpośrednio Rzymowi. 

Konsekwencje:

Polska staje się młodszą „siostrą” Czechów, wchodzi w ich orbitę kulturową. Możliwa zależność od Pragi. 

SCENARIUSZ 2: Chrzest od Niemców (Cesarstwa)Jak to mogło wyglądać?

Mieszko, zagrożony ekspansją niemiecką, przyjmuje chrzest za pośrednictwem misjonarzy z Cesarstwa (np. z Magdeburga). 

Za: - Cesarstwo miało największe możliwości misyjne w regionie, - w 968 ustanowiono biskupstwo w Poznaniu, podporządkowane Rzymowi, ale mocno powiązane z niemiecką siecią kościelną. Przeciw: - to oznaczałoby, że Mieszko zgodził się na częściową zależność od Niemców – a przecież chciał uniknąć ich dominacji. Konsekwencje:

Polska wchodzi do kręgu niemieckiego, zyskuje ochronę, ale też ryzyko podporządkowania. W późniejszych wiekach mogłoby to skończyć się szybszą germanizacją. 

SCENARIUSZ 3: Chrzest od Rzymu (bezpośrednio)Jak to mogło wyglądać?

Mieszko lawiruje między Czechami i Niemcami, ale zgłasza się bezpośrednio do papieża, by uniknąć pośrednictwa sąsiadów. 

Za: - faktem jest, że biskupstwo w Poznaniu (968) było bezpośrednio zależne od papieża, a nie od Pragi czy Magdeburga, - Mieszko był sprytnym graczem politycznym – chciał się ochrzcić, ale nie oddać kraju w czyjeś ręce.

 Przeciw: - trudno wyobrazić sobie, żeby papież przysłał duchownych bez żadnego udziału Czechów czy Niemców (musieli być pośrednicy). 

Konsekwencje:

To najkorzystniejsza opcja dla Polski – wchodzimy do „klubu chrześcijańskiego”, ale bez uległości wobec sąsiadów. To by tłumaczyło, dlaczego Polska zachowała wczesną niezależność i szybko dostała własne biskupstwo. 

Podsumowanie

Czeski scenariusz → Polska bardziej zależna od Czech, słabsza pozycja na arenie międzynarodowej. 

Niemiecki scenariusz → ryzyko szybkiego podporządkowania i germanizacji. 

Rzymski scenariusz → największy spryt polityczny: Mieszko robi krok, który chroni przed sąsiadami, a jednocześnie daje Polsce „samodzielny status” w chrześcijańskiej Europie. Dlatego dziś wielu historyków uważa, że oficjalnie mówi się „od Czechów”, ale realnie najważniejszy był Rzym. 

Hipoteza alternatywna – że Mieszko wcale nie ochrzcił się w 966, tylko dużo później (albo częściowo, na pokaz)? Są badacze, którzy tak twierdzą i to robi niezłe zamieszanie w całej narracji.

 HIPOTEZA 1: Chrzest późniejszy niż 966 - Źródła (Thietmar, Gall Anonim) piszą o chrzcie Mieszka, ale nie podają daty. - Rok 966 to rekonstrukcja, a nie fakt zapisany w kronice. - Niektórzy badacze sugerują, że chrzest mógł nastąpić np. w 967 lub 968, czyli już po większej stabilizacji politycznej i po zwycięstwach Mieszka nad Wieletami. 

Argument: biskupstwo w Poznaniu ustanowiono dopiero w 968 – czyli instytucjonalny „dowód” chrystianizacji pojawia się dwa lata po słynnej dacie. 

Możliwe więc, że 966 to tylko symboliczne przypięcie do ślubu z Dobrawą, a faktyczne przyjęcie chrześcijaństwa było procesem rozciągniętym w czasie.

HIPOTEZA 2: Chrzest pokazowy (dla elit) - W rzeczywistości mógł to być chrzest dworski, obejmujący tylko Mieszka, jego drużynę i najbliższych możnych. - Ludność wiejska mogła jeszcze przez dziesiątki lat praktykować swoje dawne kulty (o czym świadczą znaleziska archeologiczne – np. święte gaje i posągi używane nawet w XI w.). - Przykład: tzw. „reakcja pogańska” z lat 30. XI wieku, kiedy ludność zbuntowała się przeciw chrześcijaństwu i niszczyła kościoły. To pokazuje, że chrystianizacja nie była masowa ani szybka. W tej wersji Mieszko bardziej „zagrał rolę chrześcijanina” dla Zachodu, żeby mieć dyplomatyczne korzyści, a w praktyce jeszcze długo tolerował stare zwyczaje.

HIPOTEZA 3: Mieszko był ochrzczony wcześniej - Niektórzy historycy rzucają śmiałą tezę, że Mieszko mógł być ochrzczony jeszcze przed ślubem z Dobrawą, np. przez niemieckich duchownych. - Ślub i Dobrawa byłyby wtedy tylko pretekstem do ogłoszenia tego faktu. - Argument: Mieszko od początku swoich rządów prowadził bardzo „zachodnią” politykę, co sugeruje, że kontakt z chrześcijaństwem mógł być wcześniejszy. 

W takim scenariuszu rok 966 to bardziej propaganda polityczna niż realny moment przełomu.

HIPOTEZA 4: Chrzest jako proces, nie wydarzenie - Coraz częściej mówi się, że nie było jednego „chrztu Polski”, tylko długi proces trwający od połowy X do XII wieku. - Najpierw elity, potem stopniowo ludność miejska, a wieś – dopiero dużo później. - Z punktu widzenia przeciętnego chłopa w 966 roku niewiele się zmieniło – nadal czcił dawnych bogów i chodził do gaju, a ksiądz czy biskup to była abstrakcja. 

W takim ujęciu 966 to raczej symboliczna „data wejścia do Europy”, a nie rzeczywisty chrzest całego narodu.

PODSUMOWANIE „ALTERNATYWNEJ PRAWDY” Rok 966 to nie fakt z kroniki, tylko historyczna rekonstrukcja. Sam chrzest mógł być później, częściowy albo nawet na pokaz. Chrystianizacja ludu trwała jeszcze setki lat – a pełne wykorzenienie dawnych wierzeń w niektórych regionach dopiero w XIII–XIV w. W skrócie: to nie był „jeden moment narodzin Polski”, tylko długi proces polityczno-religijny, który dopiero później dorobiono legendą. 

TIMELINE CHRYSTIANIZACJI POLSKI966 – chrzest Mieszka I (symboliczny początek) Mieszko i jego dwór przyjmują chrzest. Elita wojskowa (drużyna) i część możnych zostają ochrzczeni. Zwykły lud jeszcze nic z tego nie kuma, dalej żyje po staremu. 

968 – pierwsze biskupstwo w Poznaniu Pierwszy biskup: Jordan, wysłannik papieża. Kościół staje się częścią organizacji państwowej. Nadal mówimy o chrześcijaństwie „na dworze”, a nie „na wsi”. 

997 – misja św. Wojciecha Wojciech próbuje nawracać pogan na Pomorzu – kończy się jego śmiercią (męczeństwo w Prusach). Dowód: w Polsce nadal były ogromne obszary „pogańskie”, które opierały się chrystianizacji. 

1025 – koronacja Bolesława Chrobrego Polska ma już status królestwa chrześcijańskiego. Ale to polityka: Chrobry buduje wizerunek króla chrześcijańskiego w Europie, podczas gdy wieśniacy nadal praktykują swoje dawne obrzędy. 

1030–1038 – „reakcja pogańska” Po śmierci Mieszka II Kościół i władza tracą kontrolę. Ludzie burzą kościoły, palą klasztory, wracają do dawnych wierzeń. Dowód, że chrystianizacja była płytka i nieprzyjęta przez szerokie masy. 

XI–XII wiek Chrześcijaństwo coraz mocniej się utrwala w miastach i ośrodkach władzy. Powstają kolejne biskupstwa (Kraków, Wrocław, Kołobrzeg – choć to ostatnie szybko padło). Na wsiach nadal mieszanka wierzeń: chrześcijaństwo + stare obrzędy (np. Noc Kupały, dziady, kult przodków). 

XIII wiek Rozwój klasztorów, zakony (cystersi, dominikanie, franciszkanie). To one naprawdę zaczynają „uczyć” ludu chrześcijaństwa przez kazania, spowiedź, święta. Wieśniacy dalej chodzą do kościoła, ale równocześnie praktykują pogańskie rytuały (np. ofiary w polu, kult wody i drzew). 

XIV wiek – dopiero teraz „pełna” chrystianizacja Za panowania Kazimierza Wielkiego Kościół ma już sieć parafii praktycznie w każdej większej osadzie. Zwykły chłop nie miał wyboru – musiał płacić dziesięcinę i uczestniczyć w życiu parafialnym. Ale i tak przetrwały liczne elementy słowiańskich wierzeń, tylko wplecione w katolicyzm (np. obchody sobótek, zaduszki, wierzenia w duchy, demony, strzygi) 

WNIOSKI

966 - to dopiero początek, polityczny gest Mieszka. 

XI w. - chrześcijaństwo ugruntowuje się w miastach i na dworach. XIII–XIV w. - dopiero realna chrystianizacja wsi. Lud przez setki lat mieszał stare wierzenia z nową wiarą, a Kościół musiał się do tego dostosować (dlatego np. święta katolickie nakładają się na słowiańskie obrzędy). 

Jak słowiańska religia i obrzędy zostały wchłonięte przez katolicyzm – i dzięki temu w wielu miejscach przetrwały do dziś.

Święta i kalendarz

 Dziady (kult przodków) - w katolicyzmie przeobraziły się w Zaduszki (2 listopada). Słowianie wierzyli, że w określone dni dusze wracają do swoich domów. Przygotowywano dla nich jedzenie, ogień, picie. Kościół nie mógł tego wyplenić, więc „przerobił” na święto zaduszne – modlitwy za dusze w czyśćcu. Szczodre Gody (przesilenie zimowe) - Boże Narodzenie. Wcześniej palono ognie, składano ofiary, obchodzono początek nowego roku solarnego. W katolicyzmie dostaliśmy choinkę (dawny kult drzewa), opłatek (dawna ofiara chleba) i Wigilię jako „noc cudów”.

Jare Gody (święto wiosny) - Wielkanoc. Dawniej symbolika odrodzenia, ogień, woda, jajko jako znak życia. Kościół przejął te symbole i wkomponował w zmartwychwstanie Chrystusa. 

Noc Kupały (letnie przesilenie) - Sobótki / Noc Świętojańska. Ognie, wianki puszczane na wodę, wróżby miłosne, poszukiwanie kwiatu paproci. Kościół nie potrafił tego wyrugować, więc „ochrzcił” i przypisał do św. Jana.          

Przyroda i miejsca kultu: 

 Święte gaje, dęby, źródła - kult maryjny i świętych. Wcześniej Słowianie składali ofiary w świętych miejscach przyrody. Kościół stawiał tam kapliczki, krzyże albo figury Matki Boskiej. Do dziś mamy w Polsce mnóstwo „świętych źródeł” i cudownych drzew (np. lipa w Świętej Lipce). 

Ogień i woda jako element rytuałów - woda chrzcielna, świece, kropielnice. Symbolika została przejęta niemal 1:1 .         

Demony i istoty nadprzyrodzoneWeles (bóg zaświatów, opiekun dusz) - w chrześcijaństwie „przerobiony” na diabła. Strzyga, upiór, mara -  w wierzeniach ludowych pozostały jako „złe duchy”, których bała się wieś, mimo że Kościół próbował je potępiać.

 Rusałki, wodniki, południce -  do dziś funkcjonują w polskim folklorze. Kościół włączał je do demonologii, traktując jako „złe duchy”.        

Obrzędy wiejskie:

Topienie Marzanny (bogini zimy i śmierci) - przetrwało jako dziecięca zabawa do dziś, mimo że Kościół próbował to zwalczać.

Dożynki (święto plonów) - Kościół ochrzcił jako święto dziękczynienia za zbiory, dziś ma katolicki charakter, ale wyraźnie pogańskie korzenie. 

Obrzędy weselne i pogrzebowe - wiele wróżb, zwyczajów (np. chleb, sól, oczepiny) ma słowiańskie źródła.        

Synkretyzm religijny (czyli miks) W praktyce polski katolicyzm przez wieki był „hybrydą”: Lud chodził do kościoła w niedzielę, ale wciąż zapalał ogień w polu, by chronić plony. Modlono się do świętych, ale w sposób przypominający dawne modły do bóstw opiekuńczych. Matka Boska stała się „wielką Boginią”, niemal przejmując miejsce dawnych żeńskich bóstw słowiańskich. 

   PODSUMOWANIEChrzest Polski nie zniszczył całkowicie dawnych wierzeń – one zostały „przeprogramowane” i włączone do nowej religii. Dlatego polski katolicyzm jest tak mocno ludowy, rytualny i symboliczny – bo w jego fundamentach tkwi mnóstwo dawnych obrzędów słowiańskich 

„Co było u Słowian” -  „co mamy dziś w katolicyzmie”? 

Tabela: Słowiańszczyzna -  Katolicyzm w Polsce

Słowiańscy bogowie - „przebrani” w chrześcijaństwie 

 Podsumowanie Kościół miał dwie strategie: 

1. Z demonizować dawne bóstwa (np. Weles - diabeł, Marzanna - zła moc).
2. Ochrzcić i przebrać je w postacie świętych albo samego Boga (Mokosz - Maryja, Trigław - Trójca).

 Dlatego polski katolicyzm jest tak pełen symboli, rytuałów i ludowych wierzeń – bo to tak naprawdę „upgrade słowiańszczyzny”. 

Mapa dawnych miejsc kultu Słowian w Polsce (gdzie czczono Peruna, Świętowita, Trigława itd.) i co tam stoi dzisiaj (kościoły, kapliczki)? 

Miejsca kultu Słowian - Co stoi tam dziś 

  Główne „święte góry” Słowian w Polsce:

Ślęża – nazywana „polskim Olimpem”, do dziś są tam kamienne rzeźby niedźwiedzi i symbole solarne. 

Łysa Góra – miejsce magicznych praktyk, do dziś legendy o sabatach czarownic. 

Wawel – według niektórych badaczy tzw. „czakram wawelski” – jedno z najsilniejszych miejsc mocy w Europie.   

 Wniosek:

Kościół celowo stawiał świątynie na miejscach pogańskich, żeby „odciąć ludzi od dawnych bogów”, ale też by przejąć sakralną energię miejsca. Dzięki temu wierni łatwiej przyjmowali nową religię – bo dalej pielgrzymowali w te same miejsca, tylko do nowych „bogów”.